نظر شخصی، عمل تخصصی/ آیا همه می‌توانند در هر زمینه‌ای اظهار نظر کنند؟

به گزارش پایگاه خبری صدای جویا از آذربایجان غربی، احسان معصومی استاد دانشگاه و جامعه‌شناس طی یادداشتی با عنوان «نظر شخصی، عمل تخصصی/ آیا همه می‌توانند در هر زمینه‌ای اظهار نظر کنند؟» به شرح زیر آورده است؛

آیا همه می‌توانند در هر زمینه‌ای اظهارنظر کنند؟ پاسخ‌ «بله» یا «خیر» به این پرسش، دشوار است. گاهی اوقات ما ایده‌هایی به ذهنمان می‌رسد که حس می‌کنیم خیلی ناب هستند، اما شهامت بیان‌کردن آن‌ها را نداریم.

چون بلافاصله با این سؤال تند مواجه می‌شویم که «مگر در این زمینه، تخصص داری؟» آیا واقعاً برای اظهار نظر باید تخصص داشت؟ آیا یک ورزشکار نباید در مورد انتخاب رئیس‌جمهور نظر دهد؟ یا یک جامعه‌شناس نمی‌تواند نظرش را در مورد ترکیب تیم ملی فوتبال بیان کند؟ آیا یک عضو عادی جامعه شایسته‌ی آن نیست که منتقد احداث یک کارخانه باشد؟

 اگر اظهارنظر در جامعه، حق اعضا تلقی نشود همیشه، همه فکر می‌کنند که ایده‌‌ها و راهکارهای گران‌بهایی دارند و هیچگاه نمی‌توانند عیار آن را بسنجند. درحالی‌که مطرح‌کردن یک ایده یا راهکار، آغاز چکش‌کاری آن است.

 وقتی ایده‌هایمان در معرض عموم قرار گیرد، نقدهای آزاد به آن‌ها باعث می‌شود هر کدام از ما ابعاد متنوع موضوع را ببینیم و بفهمیم ماجرا به این سادگی هم نبوده است. ایده‌هایی که فکر می‌کنیم ناب هستند را اگر بیان نکنیم، همیشه در ذهنمان ناب می‌مانند. اظهارنظر و نقد آزاد، به بلوغ ما کمک می‌کند.

یک سیاستمدار بر اساس جهان‌بینی سیاسی خود ممکن است ایده‌هایی در مورد فوتبال بدهد که هرگز نتوان آن را از زاویه‌ی دید یک فوتبالیست دید. یا یک والیبالیست ممکن است بر مبنای تفکر بازی تیمی، ایده‌های جالبی برای دنیای سیاست داشته باشد.

حال ممکن است بگوییم اگر این ایده‌ها اشتباه بود چه؟ مشکلی که وجود دارد آن است که ما حوزه‌های نظر و عمل را در ذهنمان تفکیک نمی‌کنیم. هر نظر، نقد، ایده یا راهکاری بنا نیست که لزوماً مبنای تصمیم‌گیری و عمل باشد. این‌ها فقط به ما کمک می‌کنند موضوعات مختلف را از زوایای متفاوت ببینیم تا تصویر واضح‌تری در اختیار داشته باشیم.

بنابراین، تصمیم نهایی را فرد متخصص می‌گیرد و عمل با اوست. همه حق دارند در مورد تیم ملی نظر دهند، اما این سرمربی است که تصمیم می‌گیرد و عمل می‌کند. نقد و نظر اگر مفید باشد، ابزاری برای تصمیم‌گیری و عمل متخصص خواهد بود و اگر هم مفید نباشد، کنار خواهد رفت و هیچ آسیبی در پی نخواهد داشت.

برخی معتقدند که اظهار نظر آزاد شاید برای متخصص، مشکلی نداشته باشد؛ اما این خطر را دارد که مردم را گمراه کند. در پاسخ باید پرسید، چه مرجعی وجود دارد که اظهار نظر مفید را برای مردم تشخیص دهد؟ اصلاً فلسفه‌ی اظهار نظر آزاد برای یک ایده آن است که درست یا غلط بودن آن ایده مورد بررسی قرار گیرد.

 اگر بنا باشد مرجعی در همه‌ی موضوعات، درست یا غلط را تشخیص دهد، آنگاه دیگر اظهار نظر چه معنایی دارد؟ بنابراین، مردم خود بخشی از فرآیند چکش‌کاری و تشخیص درست و غلط‌بودن ایده‌ها هستند که آن‌ها نیز حق اظهار نظر در هر موضوعی را دارند.

اگر مردم را صرفاً مخاطب و پذیرنده تلقی کنیم، پس از مدتی آن‌ها متعصبان ایده‌های محدود خواهند بود؛ بنابراین، هر عضو جامعه با هر تخصصی، حق نقد، اظهار نظر و ارائه‌ی ایده و راهکار در هر موضوعی را دارد، اما تصمیم‌گیری و عمل، به عهده‌ی متخصص آن موضوع خواهد.