حیات امروز رسانه در گرو تحول/ آمار مطالعه ۲ دقیقه در هفته در ایران فاجعه‌ای عظیم است

به گزارش پایگاه خبری صدای جویا از شاهین‌شهر اصفهان، فاطمه مستغنی اصفهانی خبرنگار پایگاه خبری مفتاح نیوز اصفهان طی یادداشتی با عنوان «حیات امروز رسانه در گرو تحول» آورده است؛ در طول زندگی پیشرفت هایی در زمینه های مختلف علوم و تکنولوژی صورت می گیرد. تجربه بشر زیاد می شود و ارتقاء سطوح فعالیت هایش را در پی دارد.

حال، رسانه ها نیز با گذشت زمان دستخوش تغییر شده اند. در عصر قدیم استفاده از رادیو مجوز می خواست. تلگراف، تلویزیون، رادیو و سایر رسانه ها تا با فرهنگ عامه عجین شود فراز و نشیب هایی را پشت سر گذاشت. تغییر همیشه به سادگی میسر نبود.

یکی از کارکردهای اصلی رسانه های رسمی  تصویر سازی از وقایع است. رسانه های رسمی به عنوان رسانه حرفه ای قلمداد می شوند و مسئولیت اخلاقی و قانونی دارند. رسانه های رسمی الزاماً به معنای رسانه های چاپی و کاغذی نیستند، چرا که می شود رسانه های سایبری را نیز در حد اعلا ارتقا داد و به عنوان رسانه های رسمی قلمداد کرد. روزنامه در رسانه های چاپی، یکی از بهترین رسانه ها است.

اصطلاح روزنامه رسمی به نوع ویژه از روزنامه لحاظ می شود که به انتشار قوانین و یا آراء وحدت رویه می پردازد اما این روزنامه نیز دستخوش تغییرات شد و اینک در فضای سایبری مشاهده می شود. واقعیت آن است به اعتقاد برخی کارشناسان حس مطلوب در مطالعه اخبار، به وسیله رسانه چاپی است و لذت مطالعه در وجود خارجی داشتن روزنامه و کتاب است.

طبق برخی از مطالعات، مردمی که کتاب در دست می‌گیرند و آن را هنگام خواندن لمس می‌کنند، نسبت به مطالب خوانده شده آگاه‌ترند نسبت به کسانی‌که با تبلت و در فضای مجازی مطالعه می‌کنند. رسانه های گرم و یا رسانه‌های تک حسی نیاز به تمرکز شدید حواس ندارند و البته که قادر اند بار معنایی خود را به روشنی منتقل سازند. مارشال مک‌لوهان مبدع این اصطلاح، جوامع کم سواد را جامعه سرد و جامعه اروپایی را جامعه گرم می‌نامید.

رسانه گرم همچون کتاب و روزنامه با حجم زیادی از داده‌ها همراه بوده و از نظر بیان مقصود، کامل است؛ که با وضوح و روشنی خود موجب رشد خلاقیت خواننده میشود و نتیجتاً لایه های پنهان و یا شخصیت ها برای خواننده ساخته و پرداخته می شود؛ اما شیب تند تحولات ادامه دارد و مردم به منابع خبری غیر رسمی گسترده ای دسترسی دارند و چون رسانه های رسمی کارآمدی لازم را ندارند، به سراغ رسانه های دیگر می روند. روزنامه ها و خبرگزاری ها به دلیل فشارهای سیاسی، امنیتی و اقتصادی دچار ضعف عملکرد هستند و کارکرد آنها کاهش یافته است.

صرف تعریف و تمجید از فضای سیاسی و اجتماعی کشور در رسانه ها، فاصله ای فاحش با واقعیت موجود در جامعه دارد و کارآمدی رسانه را از بین می برد. با وجود فشارهای موجود رسانه تحت فشار و بازمانده از تحولات نمی تواند تصویر مسئولانه ای از وقایع ارائه دهد. روایت واقعیت موجود، ناشی ازهمهمه های فضای مجازی غیر رسمی است که گاه می تواند خطرآفرین باشد. راه نجات این واقعه تضمین آزادی مطبوعات است.

اما در نگاهی دیگر تلاش در جهت ارتقاء وجه مادی رسانه و افزایش کیفیت آن می تواند در کمیت نیز موثر واقع شود. در کشورهای مختلف همچون ژاپن با اعتلاء سطح کاغذ و کاربرد مختلف آن و ایجاد جذابیت های نوین تلاش در جهت ترغیب مردم به مطالعه روزنامه های چاپی شده است. روزنامه ی ماینچینی ژاپن روزنامه هایی منتشر می کند که تبدیل به گیاهانی رو به رشد می شوند. این روزنامه توسط «دنتسو اینک» (یک آژانس تبلیغاتی)، خمیر بازیافت شده کاغذ را با انواع بذر مخلوط کرده و کاغذهایی سازگار با محیط زیست ساخته است. خوانندگان پس از مطالعه مطالب روزنامه به راحتی با پاره کردن بخشی از روزنامه و کاشت آن در داخل خاک می توانند گلدانی از گل پرورش دهند. این نشریه با تیراژ ۵ میلیون نسخه در روز ۷۰۰ هزار دلار درآمد روزانه حاصل می کند.

 اما مقیاس سرانه مطالعه در هند که پیشتاز  مطالعه در جهان است؛ طبق آمار اعلام شده ۱۰ ساعت و ۴۲ دقیقه در هفته بود. این امر گویای تلاش همه جانبه در جهت اعتلای فرهنگ و ارتقاء افکار مردمان آن جامعه به سوی مطالعه روزنامه، کتاب و اخبار و نیز اعتماد متقابل مردم به صحت اخبار ارائه شده است. پس از آن کشورهای تایلند و چین بیشترین آمار مطالعه را داشته اند. کما اینکه در کشور ما از طرف دولت و نهادهای ذی ربط چنین تلاشی  صورت نگرفته است. آمار مطالعه ۲ دقیقه در هفته در ایران فاجعه ای عظیم است.

 سنگ اندازی و عدم حمایت اهالی قلم، نویسندگان و مطبوعات از موارد دخیل مطرح می شود. جایگزین نکردن راه حل درآمدزایی برای عدم اجرای قانون در راستای عدم ارسال آگهی های دولتی به وزارت ارشاد، یارانه ناکافی مطبوعات، کمبود کاغذ و... فشار مضاعفی بر روشنگران افکار جامعه تحمیل می کند؛ که گذشتن از این چالش جدی فتح باب و گشایشی در این خصوص خواهد بود.

اما آگاهی بر این مبحث ضروری است که فضاي سايبر، عرصه ظهور و نقش آفريني رسانه اجتماعي است. افراد در فضاي  سايبر، قواعد و قوانين حاکم بر فضاي فيزيکي و واقعي را پشت سر می گذارند و با ساز و کارهاي متفاوتي، سطح و محدوده روابط و تعامل هاي خويش را پايه گذاري مي کنند. شبكه هاي اجتماعي سایبري، غالبا از ويژگي باز بودن و عدم تمركز برخوردارند و ضمن داشتن انعطاف پذيري و ايمني سطح بالا، کنترل اجتماعي را با چالش های جدی روبرو کرده اند؛ اما به نظر می رسد روند تغییر رسانه و ارتقاء سطح کیفی و کمی رسانه ها در فصای سایبری تقابل میان روزنامه های چاپی و مجازی ایجاد نمی کند. این کماکان می تواند تعامل باشد منتها در درجه های مختلف.

گرایش مردم درست یا غلط به سوی فضای مجازی و مطالعه اخبار از سایت ها و فضای سایبری الزاما روند غیرطبیعی نیست. بلکه ناشی از تحول تکنولوژی و رویکرد مردم به طور خاص به فضای مجازی و جذابیهای آن است کما اینکه با تغییرات اساسی در رسانه های دیجیتال میتوان معادله برد برد برای مردم و اصحاب رسانه ایجاد کرد.

برد مردم در اطلاع رسانی صحیح و با کیفیت و انتشار اخبار واقعی با نوع نگاه مثبت و پرفایده است و برد اصحاب رسانه در گرو حمایت مردم و مسئولین و نیز ایجاد درآمدی تازه و پرسود است که می تواند به کیفیت و ایجاد خلاقیت منجر شود.

تبلیغات یکی از ساده ترین راههای درآمدی است اما رسانه های سایبری می توانند پس از اعتماد سازی عمومی و انتشار اخبار اساسی با ایجاد فرآیند فروش کتاب و یا محتوای مطلوب اینترنتی در سایت و تلاش در جهت افزایش دانلود و ایجاد کارافزار و نرم افزار کاربردی خبری، متناسب با تلفن های همراه درآمدسازی  مناسبی برای خود ایجاد کنند.

مطابق تحقیقات به عمل آمده کانادا کشوری است که انتشار اخبار منفی را به طور کلی مطرود و قابل پیگرد می داند. متخصصان بر این باورند که اخبار تکان دهنده میزان هورمون‌های استرس موجود در خون را افزایش می‌دهد و آثاری همچون ترس، ناامنی، مشکلات خواب، کابوس، ناامیدی، افسردگی، اضطراب، مشکلات تمرکز، بدبینی و بسیاری مشکلات فکری، حسی و جسمانی را در افراد و جامعه ایجاد ‌کند.  این رابطه مستقیمی با افزایش ناهنجاریهای اجتماعی، درگیری های خیابانی و رفتارهای خلاف شأن افراد دارد؛ که مثال واضح آن رفتار خشن و عدم کنترل برخی به هنگام تصادفات  رانندگی  است.

 آمار مجرمین نشان می دهد که جنایت ارتکابی افراد در زندانها اغلب به دلیل افزایش فشارهای عصبی بوده است که می تواند ارتباط موثر ولو غیرمستقیم با انتشار اخبار منفی در سطح گسترده جامعه داشته باشد.

طبق مطالعات صورت گرفته در ژاپن انتشار اخبار مبنی بر تضعیف روحیه عموم به هنگام بلایای طبیعی پرحادثه و یا حوادث وخیم جامعه مطرود است. ژاپنی ها حساسیت ویژه ای بر نشر نوع خبر در چنین مواقعی دارند که مبادا منجر به تضعیف قدرت و اتحاد ملی شود. عدم انتشار تصویر کشته شدگان واقعه، از جمله این حساسیت هاست.

 ایجاد بی اعتمادی به سران مملکت و کاهش سطح امید به زندگی موتور اقتصاد و حرکت افراد فعال اجتماع را متوقف می کند؛ اما این تناقضی با نقد صحیح و تخصصی عملکرد حاکمان و آزادی مطبوعات ندارد. انتشار واقعیت با رویکرد مثبت می تواند اعتماد مردم به مسئولین و افزایش امید به زندگی و ترویج حس خودباوری، آرامش، رهایی و امیدواری را در جامعه به ارمغان بیاورد.

 انتشار اخبار با تیترهای هیجانی و تمرکز بر جنبه‌های منفی وقایع امری است که از سوی برخی از رسانه ها صورت می گیرد. اینکه در جامعه، رسیدگی به جرایمی همچون اختلاس صورت گیرد نشان از اجرای عدالت هرچند مویرگی است و این نقطه مثبتی است که باید قوت بگیرد تا تمرکز بر نقاط منفی اخبار!

اما عدم استقبال مردم از رسانه های چاپی نباید حس رخوت و بی انگیزگی برای اهالی قلم به بار آورد. تغییر رویکرد رسانه متناسب با اصول متجانس با عرف، فرهنگ و خواسته مردم را می طلبد. مطابق اصول قانون اساسی و مواد قانون مطبوعات این حق و تکلیف برای مطبوعات نهاده شد تا در جهت روشن گری اقدام نماید. افکار جامعه را بیدار نماید و با تحقیق و تفحص و طرح مباحث علمی و کاربردی به انتقاد از شرایط نابسامان جامعه بپردازد؛ اما توجه به این نکته ضروری است که انتشار مطالب باید به گونه ای باشد تا مسائل مختلف مربوط به امنیت و مصالح جامعه و نیز حقوق اشخاص حفظ شود.

آگاهی نویسندگان به رفتار جرم انگاری شده در قانون می تواند در شرایط فعلی جامعه تا حدی ایمنی قلم را از حساسیت های موجود به دنبال داشته باشد. مطالبه گری جامعه مطبوعاتی از واضعان قانون برای وضع قوانینی که اجرای اصول قانون اساسی را به دنبال داشته باشد در جهت ایجاد واقعی آزادی مطبوعات و اعتماد متقابل مردم به رسانه های خبری از ملزومات است.

انتهای پیام/د