آیا افزایش حجم صادرات غیرنفتی برای کشور خبر خوبی است؟

به گزارش گروه اقتصاد پایگاه خبری صدای جویا از شاهین‌شهر اصفهان، محمد حق‌شناس برگزیده بنیاد ملی نخبگان کشور و کارشناس حوزه مدیریت و اقتصاد با انتشار یادداشتی با عنوان «آیا افزایش حجم صادرات غیرنفتی برای کشور خبر خوبی است؟» به شرح زیر آورده است؛

الا و لابد مطابق معمول و منطقاً جواب هر  سؤالی به  طور عام به این سؤال این خواهد بود که افزایش حجم صادرات آن هم از نوع غیرنفتی بسیار عالی است و کشور را از وابستگی به درآمدهای نفتی خلاص کرده و باعث رشد اقتصادی می‌شود.

اما حقیقتاً و از منظر علمی و کارشناسی افزایش صادرات غیرنفتی در شرایط تحریمی و دقیقاً در چنین مقطع تاریخی برای اقتصاد ایران  اتفاق خوبی است؟

اگر کمی درنگ کنیم  و آمارهای گمرکی، نوع محصولات صادر شده، نیاز کشور به این محصولات و شرایط سیاسی و اجتماعی کشور را بررسی کنیم متوجه می‌شویم که افزایش صادرات غیرنفتی در چنین شرایطی لزوماً خبر خوبی برای  اقتصاد کشور نیست.

می‌پرسید چرا؟ زیرا افزایش صادرات غیرنفتی ممکن است دچار پیامدهای سوئی شود که آثار منفی آن ممکن است از آثار مثبتش افزون باشد و نادیده‌انگاشتن این آثار توسط دولتمردان و افزایش بی‌محابا صادرات غیرنفتی به کشور ضررهای جبران‌ناپذیری وارد کند. این عوارض شامل موارد ذیل است:

1- عدم بازگشت ارز: صادراتی برای کشور ارزشمند است که بتواند ارز یا ارزش افزوده ای بیشتر از آنچه صادر شده است برای کشور مبدا داشته باشد، رصد صادراتی این چندسال اخیر کشور نشان می دهد که به انداره ای که صادرات غیرنفتی داشته ایم بازگشت ارز به کشور اتفاق نیافتاده، که احتمالا ارز صادراتی توسط تجار در کشورهای مقصد سرمایه گذاری شده یا مابه ازای آن کالای لوکس به کشور وارد شده و یا به دلیل کاهش شدید ارزش پول ملی به قدری ارزان در بازار جهانی کالاهای صادراتی فروخته شده که ارزش افزوده کافی ایجاد نکرده است، اگر مابه ازای کالای صادراتی ارزآوری رخ ندهد و ارز به دست آمده وارد چرخه تجارت داخلی کشور نشود آن حجم از صادرات به درد کشور نمی خورد.

2- کمبود کالا و گرانی در داخل: آن طرف سکه صادرات غیرنفتی، گرانی کالاها یا شدت یافتن بیکاری در کشور است، در این چند سال به دلیل صادرات فولاد و سیمان بخش ساخت و ساز کشور آسیب جدی دیده است و ده ها هزار نفر شاغل در این بخش بیکار شده اند، کشور به دلیل ساخت و ساز بسیار پایین در حوزه مسکن با گرانی عجیبی روبرو شده و اقشار ضعیف جامعه بسیار متضرر شده اند، ازدواج کاهش یافته و بر رشد جمعیت اثر منفی گذاشته است!

 صادرات مواد غذایی و برخی محصولات کشاورزی نیز ضمن ایجاد گرانی در این محصولات و محروم‌کردن اقشار مختلف از مصرف این مواد غذایی باعث سوءتغذیه و اثرات مهم بر سلامتی بخشی از جامعه شده است که آثار و عوارض منفی این اقلام صادراتی بسیار بیشتر از ارزش‌افزوده به دست آمده از آن بوده است.

3- دامن زدن به خام فروشی و ارزش فروشی: رصد کالاهای صادراتی غیرنفتی ایران نشان می دهد که اغلب کالاهای خام معدنی، فلزات گرانبها، مواد شیمیایی و بعضا مواد غذایی به شکل ویژه صادر شده است که از جمله ارزشمندترین کالاها بوده اما با کمترین ارزشی صادر شده است و کشور از وجود این منابع محروم شده است و ممکن است کمبود این محصولات در آینده و نسل­های بعد خود را نشان دهد.

4- افزایش ریسک قحطی، آشوب و از هم گسیختگی اجتماعی: در اغلب کشورهایی که دچار تحریم یا فشار خارجی می شوند این تجربه ایجاد شده است که دولت­های این کشورها تا جای ممکن مانع از هدر رفت منابع، کالاها و منابع خود می شوند، برای ایران عزیزمان نیز صادرات در چنین شرایطی بسیار آسیب زا است چون ممکن است کشورهای متخاصم با طرحی تجاری به یکباره منابع داخلی کشور را که مورد تهاجم اقتصادی واقع شده است را تخلیه کنند و کشور در مواجه با کمبود کالاهای خود با از دست دادن کالاها و منابع خود آسیب پذیر شود. به خصوص که در شرایط تحریمی دوره فشار مشخص نیست و از دست دادن کالاها ممکن است به تسلیم شدن کشور تحریمی یا امتیاز دهی سیاسی در بازه زمانی میان مدت منجر شود.

افزایش چه نوع صادرات غیرنفتی برای کشور ارزشمند و خبر خوبی محسوب می­شود؟

تنها  افزایش حجم صادرات غیر نفتی برای ایران در شرایطی خبر خوب و عالی خواهد بود که مشمول موارد زیر شود، در غیر این صورت خبر افزایش صادرات غیرنفتی خبری به‌کلی ناامید کننده و منفی است:

کالای صادراتی حتماً کالای مصرفی باشد نه منابع اولیه و گران‌بها (خام‌فروشی رخ ندهد).

 کالای صادراتی مازاد بر نیاز  داخل باشد.

ما به ازای هر نوع صادراتی ارز آن وارد کشور شود.

هر نوع صادراتی، ریسک و آثار اجتماعی یا قحطی در آینده در پی نداشته باشد.

دشمنان و رقبای ایران از صادرات آن کالا توسط ایران خرسند نشوند و کشور در آینده به آن محتاج نشود و در کشاکش برخوردهای سیای و نظامی ناچار به عقب‌نشینی نشود.