کمی سازی هویت‌ها

به گزارش پایگاه خبری تحلیلی صدای جویا از شاهین‌شهر اصفهان، پوریا همایون جامعه‌شناس طی یادداشتی با نام «کمی سازی هویت‌ها» آورده است؛ کمی‌سازی یا تبدیل انسان‌ها به اعداد روندی است که در دوران مدرن و به واسطه وفور رسانه‌ها و بوروکراسی عظیم شتاب روز افزونی گرفته است.

طی این فرآیند، یک فرد به واسطه‌ی کیفیات وجودی خود شناخته نمی‌شود، بلکه به‌سادگی به یک عدد تقلیل می‌یابد. برای مثال، شهروندان یک کشور در نزد دولت‌ها نه با نام یا هویت اجتماعی‌شان که با یک عدد شناخته می‌شوند. حال این عدد می‌تواند کد ملی، شماره بیمه یا شماره گواهینامه باشد. تنها یک عدد متضمن هویت یک انسان می‌گردد. نمونه‌ی دیگر پادگان است. در پادگان هر فرد نظامی به وسیله یک کد تعریف می‌گردد که فراتر از نام او بر پلاک هویتیش حک می‌گردد و بدین سبب از دیگری متمایز می‌گردد.

اما کارکرد کمی‌سازی صرفن به زندگی خلاصه نمی‌شود. اعداد پس از مرگ نیز انسان‌ها را رها نمی‌کنند. در این روزهایی که مرگ در همه جا جولان می‌دهد، شاهد به روز شدن لحظه‌ای اعداد هستیم. عددهایی که گاه فراموش می‌کنیم هریک نمایانگر یک زندگیِ متشکل از خانواده، دوستان، نزدیکان، خاطرات، تصاویر، کامیابی و ناکامی‌هایی است که فردی در طول زندگی خود با آن‌ها مواجه شده است. تجربه زیسته منحصر به فردی که اکنون با یک عدد خشک و بی‌روح مزدوج شده و به مخاطبان ارائه می‌شود.

کارکرد اصلی همی‌سازی در این روزها، عادی‌سازی مرگ است. تلاشی برای به فراموشی سپردن این حقیقت تلخ که انسان مدرن با همه ادعایش در برابر سلاح کوچک طبیعت دست‌های خود را بالا برده است. گوش‌های ما آرام‌آرام به شنیدن این اعداد خو می‌گیرند و اغلب فراموش می‌کنیم شاید به‌زودی هریک از ما یا نزدیکان ما به این جرگه نامتناهی بپیوندیم و سری از میان اعداد در بیاوریم.

در شرایطی که جریان کمی‌سازی مرگ (که با خود عادی‌سازی را به همراه می‌آورد) همواره از رسانه‌ها بازگو می‌شود، گوش‌ها و ذهن‌های مخاطبان نسبت به بزرگی و شدت ویرانی بی‌تفاوت می‌گردد. برای نمونه، اگر شما به‌طور مرتب با خبرهایی مواجه شوید که خبر از مرگ صدها نفر می‌دهد، پس از مدتی ذهن شما به این عدد خو می‌گیرد.

در آغاز شاید از شنیدن خبر درگذشت صدها نفر متأثر شوید اما پس از مدتی عادت و بی‌تفاوتی جایگزین تأثر می‌گردد. تأثر دوباره زمانی که برانگیخته می‌شود که با عددی بسیار بزرگ‌تر مواجه شوید؛ اما همان‌گونه که درباره طرز کار این فرایند صحبت کردیم پس از مدتی اذهان به اعداد تازه نیز عادت می‌کنند. این اتفاقی است که در دو ماه گذشته مدام در حال تکرار بود. در آغاز تراژدی خبر درگذشت چند ده نفر تأثر برانگیز بود حال‌آنکه اگر امروز چنین خبری مخابره شود نه‌تنها حزن‌انگیز نیست که مسرت‌بخش نیز تلقی می‌گردد.

در مخابره خبرها گه گاهی نیز پیش می‌آید که رسانه‌ها ترک عادت می‌کنند و از فرایند کمی‌سازی تا حدی فاصله می‌گیرند. برای نمونه زمانی که فرد فوت شده به نام، پیشه و محل زندگی یعنی به به‌عنوان یک انسان دارای هویت معرفی می‌گردد. در چنین مواردی افکار عمومی غالبن با شدت بیشتری درگیر تراژدی مرگ می‌گردد و در بیشتر مواقع نام فرد درگذشته تا مدت‌ها نقل محافل می‌شود یا برای بزرگداشت وی سراسر فضای رسانه و کاربران فضای مجازی به عزاداری مجازی (گونه‌ای عزاداری که کاربران با ارائه و خلق هشتگ‌ها یا تغییر تصاویر پروفایلی که حاکی از بیان حزن و اندوه باشد به همدردی با فرد درگذشته می‌پردازند) می‌پردازند.

برای درک بهتر این مطلب واکنش‌های افکار عمومی و کاربران فضای مجازی به سقوط هواپیمای اوکراینی و درگذشتگان این حادثه با مرگ‌های ناشی از کرونا توجه کنید. در مورد اول، رسانه‌ها با عدول از کمی سازی، به معرفی درگذشتگان این حادثه پرداختند.

در اینجا ما با خیل اعداد مواجه نبودیم بلکه هویت‌های قابل همدردی، هویت‌های قابل شناخت و هویت‌هایی همچون "ما" به ما معرفی شدند. در چنین شرایطی شاهد فوران احساسات جمعی در بستر مجازی و واقعی بودیم که تا هفته‌ها ادامه داشت.

 اما در مسئله کرونا، صرفن با پدیده کمی سازی طرف بوده‌ایم. آمارهایی که از سرتاسر دنیا مخابره می‌شود و سیل اعدادی که روز به روز بر آن‌ها انباشته می‌شود نه هویت‌ها و انسان‌ها. در چنین بستری، روال عادی‌سازی مرگ هرچه بیشتر و سریع‌تر بدون بزرگداشت‌ها و عزاداری‌های مجازی اتفاق می‌افتد.

در چنین شرایطی، نباید فراموش کنیم که هر عدد نمایانگر یک زندگی منحصر به فردِ از دست رفته است. زندگی‌ای که همچون دیگران زمانی پر از شور زیستن بود.

انتهای پیام/ج