عکاسی بدون صبوری فایده ندارید/ عکاسان موظف‌اند که تاریخ کشور خود را عکاسی کنند/ عکاسی به معنی نوشتن با نور است

به گزارش پایگاه خبری صدای جویا از شاهین‌شهر اصفهان به نقل از ایسنا، عکاس زمانی به دنبال سوژه می‌گردد، ولی من ایمان دارم که زمانی هم سوژه، او را صدا می‌زند. عکاسی بدون صبوری فایده ندارد، اما از لحظه‌ها برای عکاسی استفاده کنید. عکاسی به معنی نوشتن با نور است و با استفاده از نور در عکاسی می‌توان ارتباط راحت‌تری با مخاطب برقرار کرد.

این‌ بخشی از جمله‌های استاد غلامحسین عرب، پیشکسوت عکاسی اصفهان و ایران بود که در کارگاه آموزش نور در عکاسی بیان شد. این کارگاه بعدازظهر روز (۱۵ آبان‌ماه) از سوی سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شهرداری شاهین‌شهر و با همکاری فرهنگسرای اشراق این شهر در سالن اجتماعات ساختمان نگارستان برگزار شد.

استاد غلامحسین عرب، کارگاه آموزشیِ خود را در سه مرحله پیش برد؛ در مرحله اول ۴۰ کادر، در مرحله دوم ۲۱ کادر و در مرحله پایانی نیز تعداد ۱۰ کادر و درمجموع، اسلایدهای ۳۵ دهۀ شصت تا اسلاید و نگاتیو ۱۲۰ را به نمایش گذاشت و درباره هریک توضیحاتی را ارائه داد.

او کارگاه خود را با نمایش کادری از سقف خانقاه شاه نعمت‌الله ولی و تأکید بر استفاده از نور در این عکس آغاز کرد و گفت: در نگاه من، عکاسی به معنی نوشتن با نور است.

این عکاس پیش‌کسوت سپس کادرهایی از برخی بناهای تاریخی اصفهان ازجمله آتشگاه، مدرسه چهارباغ، سی‌وسه‌پل، پل خواجو، کلیسای وانک، بازار قیصریه، کاخ چهل‌ستون، مسجد جامع، مسجد حکیم، مسجد جامع عباسی، عالی‌قاپو، چهارباغ عباسی، کلیسای گئورگ، مسجد جامع نطنز، خانه بروجردی‌های کاشان، بازار دردشت، آب‌انباری در نائین، خانه مشیرالدوله، کویر مرنجاب، کویر ورزنه، پارک ناژوان، آبشار نیاسر، حمام رهنان، آرامگاه باباقاسم، باغ پرندگان و نیز زاینده‌رود و همچنین بناهای تاریخی از سایر شهرهای ایران مانند پل سفید اهواز، طاق بستان کرمانشاه و ارگ بم را به نمایش گذاشت و به تأثیرات شگرف توجه به نور و استفاده از آن در عکاسی تأکید کرد و افزود: با استفاده از نور در عکاسی، می‌توان ارتباط راحت‌تری با مخاطب برقرار کرد و این موضوع اهمیت بسیاری دارد.

استاد عرب گفت: همیشه عکاسان باید یک چشم اضافه داشته باشند تا وقتی مخاطب، عکسِ آن‌ها را ببیند این جمله را بگوید که «هرگز این مکان را پیش‌تر به این صورت ندیده بوده است.» این موضوعی است که در عکاسی بسیار مهم است، یعنی در عکاسی باید به دنبال لحظاتی بود که به سادگی به دست نمی‌آیند.

او با اشاره به ۳۰۰ فریم اسلایدی که با موضوع مدرسه چهارباغ عکاسی کرده است، ادامه داد: اگر انسان در زمان کار، هرگز به مخاطبان خود فخر نفروشد، یقیناً دیگران با او خیلی راحت کنار خواهندآمد و این موضوعی که برای من در پروژه عکاسی از مدرسه چهارباغ اتفاق افتاد.

عرب با تأکید بر اینکه عکاسان موظف‌اند که تاریخ کشور خود را عکاسی کنند، کادری از اتاق موسیقی عالی قاپو را به نمایش داد و تأکید کرد: عکاسان باید از لحظات استفاده کنند چون امکان دارد که مثلاً یک بنای تاریخی تا چندسال آینده در وضعیت امروزِ خود دیده نشود، همان‌طورکه اکنون شیشه‌هایی در اتاق موسیقی عالی قاپو قرارداده شده و این موضوع شرایط را برای عکاسی غیرممکن می‌کند.

پیشکسوت عکاسی استان اصفهان و ایران ضمن اشاره به فضاهای نوریِ ارزشمند پل خواجو برای عکاسی، کادری نیز از کلیسای وانک ارائه کرد که به مجموعه کلیساهای ایرانی او تعلق دارد.  

استاد عرب گفت: درست است که ما با استفاده از عکاسی، فضاها و بناهای کشور را ثبت ‌می‌کنیم، ولی این ثبت باید به گونه‌ای باشد که مخاطب را جذب کند. باید وقت گذاشت و صبوری کرد. کادرهای جذاب در عکاسی با مرور و تکرار به دست می‌آید.

این عکاس پیشکسوت به مجموعه عکس‌های خود با نام مردان ایران (مردان وطن من) و زنان ایران (زنان وطن من) اشاره و بیان کرد که ۴۲ کادر از مجسمه‌های اطراف حوض کنار چهل‌ستون را عکاسی کرده است.

او با بیان اینکه نور در عکاسی کمک بسیاری می‌کند، کادری از مسجد جامع را به نمایش گذاشت و با اشاره به الحاقات امروز در این مسجد مانند قراردادن شیشه‌ها در بخش‌های مختلفی از این بنا، توضیح داد: این موضوع همان حرفی است که بازهم به آن تأکید دارم، یعنی از لحظه‌ها برای عکاسی استفاده کنید، چراکه ممکن است در زمان‌های آینده تغییرات دیگری متوجه بناهای تاریخی خشود که حتی شما امکان عکاسیِ امروز را هم نخواهید داشت.

این عکاس با تأکید بر اینکه همه کادرهایی که عکاسی می‌کند را به چاپ می‌رسانَد، گفت: وقتی شما کتابی را در تلفن همراه بخوانید همان احساسی را نخواهیدداشت که با بو و لمس کاغذ و خواندن آن درک می‌شود. چاپ کردن عکس نیز به همین شکل است و دو حسن دارد؛ یکی اینکه عکس را لمس کرده و لذت خواهید برد و دیگر اینکه متوجه خروجی کارِ خود خواهید داشت. شما اگر از کار خود خروجی نگیرید امکان ندارد متوجه کار خود شوید، چراکه ممکن است تصویر یک عکس در مانیتور بسیارخوب باشد ولی در چاپ چنین نیست.

استاد عرب با بیان اینکه بدون اغراق زیباترین و حیرت‌انگیزترین خط‌های بنایی اصفهان در مسجد حکیم قابل مشاهد است، تصویر بخشی از چرئیت یکی از خط‌های بنایی در این بنا را نشان داد و بیان کرد: استفاده از نو و تأثیرات سایه و روشن حتی در عکاسی در جزئیات یک بنای تاریخی نیز اهمیت بسیاری دارد و دو حسن دارد؛ یکی اینکه از سهل‌الوصول بودن خارج می‌شود و دوم اینکه ذرات و بند بند آن عکس نیز مشخص خواهدشد.

او سپس کادری از آینه‌کاری‌های ورودی کاخ چهل‌ستون را ارائه کرد و توضیح داد: استفاده از نور در این کادر به مخاطب کمک می‌کند که به این نکته پی ببرد که این آینه‌کاری‌ها یک تکه نیستند و با استفاده از آینه‌های بسیار ریز ساخته شده که در کنارهم قرارگرفته‌اند.

این هنرمند عکاس به لزوم دقت در خلق فضاهای خاص در عکاسی، چنین تأکید کرد: عکاس زمانی به دنبال سوژه می‌گردد، ولی من ایمان دارم که زمانی هم سوژه او را صدا می‌زند.

او سپس کادری از حمام علیقلی آغا را نشان داد و سپس افزود: این عکسی از ۲۱ حمام دوره صفوی اصفهان در پروژه عکاسی از حمام‌ها است که درحال حاضر سه حمام کاملاً ازبین رفته است. اگر الآن به حمام علیقلی آغا بروید متوجه تغییرات بسیاری خواهید شد ازجمله قراردادن شیشه‌های بسیار در این بنا که عکاسیِ این‌چنین را غیرممکن کرده است.

استاد همچنین کادری از چهارباغ عباسی در دهه شصت ارائه داد که علاوه بر تغییرات بسیاری که با شرایط امروز خود دارد، به پوشش آدم‌های چهارباغ نیز اشاره داشت و ازاین‌رو استاد عرب با نمایش این عکس به لزوم ثبت تاریخ کشور برای آیندگان نیز تأکید کرد.

این هنرمند ساکن شاهین شهر، سپس عکس‌هایی از مجموعه ادیانِ خود را نمایش داد که نخستین آن‌ها با کادر شب‌هنگامی در مسجد جامع بود که مردم به نماز ایستاده‌اند و دوچرخه‌ای نیز در کادر نشان داده می‌شود. استاد عرب درباره این عکس ضمن اشاره به حضور و تأثیر نور در این کادر، به حضور خداوند و الوهیت صحنه و وجود سمبلی از اصفهان در کادر یعنی دوچرخه تأکید کرد.

او در ادامه، کادرهایی از سقاخانه‌ای در بازار دردشت اصفهان نمایش داد که در شام غریبان و با استفاده از نور مصنوعی یعنی حضور شمع‌ها در این سقاخانه عکاسی کرده بود و به گفتۀ استاد، امروز تغییرات بسیاری در این بنای تاریخی ایجادشده است.

در ادامه، استاد عرب با ارائه‌ی کادری از کلیسای گئورگ اصفهان گفت: در این عکس نور مصنوعی به مسیحیت نزدیک است.

او همچنین کادری از مسجد جامع نظنز را نشان داد و تصریح کرد: من بیش از ۵۰ سال است که عکاسی می‌کنم و از این بین، ۴۰ سال را به صورت شبانه‌روز به این هنر پرداخته‌ام. به همه دوستان عکاس می‌گویم که هرجا را که می‌توانید کار کنید، کار کنید چون امکان دارد یک‌سال دیگر به شکل امروز نباشد.

این هنرمند کادری از روستای تاریخی ابیانه را نیز نمایش داد و بیان کرد: اسلاید ۵۰ نسبت به ۱۰۰ بهتر است، برخلاف نگاتیو. در اسلاید ۵۰ درگردیسی نداریم و مثبت به مثبت عکاسی می‌کنیم، ولی در اسلاید ۱۰۰ کنتراست بالاتری دارد و غلظت سایه روشن‌ها در آن بیشتر می‌شود.

او تأکید کرد: اگر می‌خواهیم در عکاسی کاری کنیم و خدمتی کرده باشیم باید عجله کنیم، اما اول باید خودمان لذت ببریم چراکه یقیناً این لذت به دیگران هم منتقل خواهدشد.

استاد عرب با نشان دادن کادری از طاق بستان کرمانشاه بیان کرد که نور به ما می‌گوید که با استفاده از آن می‌توان حتی ذرات تصویر را هم دید.

این عکاس پیشکسوت بعد از نمایش کادری از زاینده‌رود که از روی سی‌وسه پل عکاسی شده بود، کادری نیز از پل سفید اهواز را ارائه و به اهمیت نور و صبر در عکاسی تأکید کرد.

سپس کادری از ارگ بم ارائه شد که با تأکید بر نور عکاسی شده و درک نوع مصالح مورداستفاده در این بنای تاریخی، یکی از نکات موردتوجه در این کادر بود. استاد عرب با بیان اینکه این عکس را در هنگامۀ صبح زود عکاسی کرده است، گفت: من بیش از ۹۰ درصد عکس‌های خود را یا صبح خیلی زود و یا هنگام بعدازظهر عکاسی کرده‌ام.

او همچنین کادری از چهارباغ عباسی مربوط به دهه ۶۰ نشان داد و افزود: ما عکس‌های زیادی از چهارباغ دیده‌ایم اما این یک چهارباغ متفاوت است که از هشت بهشت عکاسی شده و خیابان شیخ بهایی در پشت چهارباغ دیده می‌شود، البته این خیابان دیگر مانند گذشته نیست و آنچه درحال حاضر از خیابان شیخ بهایی وجود دارد تنها یک مجسمه او اوست!

استاد عرب همچنین کادرهایی از کویر مرنجاب و ورزنه ارائه کرد و تأکید کرد که کویر برای عکاسی بی‌مانند است. اتفاقاتی در نور می‌افتد که حیرت‌انگیز است اما نه در ساعت ۱۱ صبح! فضاهای عجیب و باورنکردنی در کویر وجود دارد، ولی حتماً باید لحظات طلوع و غروب در کویر را کار کرد.

او یک کادر از زاینده‌رود با تأثیرگذاری از نور را نشان داد و گفت: این عکس که در نزدیکی پل زمان‌خان عکاسی شد، در روزی اتفاق افتاد که من و خانواده برای پیک نیک به این مکان رفت بودیم و من فقط یک کادر عکاسی کردم و بس. این کادر درخشان حاصل همان روز است و منطورم از قرار دادن این عکس همین موضوع است که حتی اگر با هدف عکاسی به جایی سفر کنید، نیازی به گرفتن تعداد بی‌شماری عکس نیست بلکه یک عکس کافی است.

استاد اضافه کرد: لحظات عکاسی بسیار گذرا است، چون وقتی عکس را بگیرید چند لحظه بعد از آن، دیگر همان صحنه وجود نخواهد داشت.

این هنرمند عکاس با نمایش کادری از آبشار نیاسر توضیح داد: من به ندرت عکس تکراری می‌گیرم اما روزی که به آبشار نیاسر رفتم ۴ اسلاید عکاسی کردم. آب دارای سه حالت مایع، جامد و گاز است که در این کادر هر سه حالت آب وجود دارد و البته بسیاردردناک است که فضاهای اطراف این آبشار را تخریب کرده و بخشی از آن نیز خشک شده است.

استاد عرب مرحله نخست کارگاه خود با سه اسلاید ۱۲۰ و حساسیت ۵۰ از فصل‌های بهار، پاییز و زمستانِ یک کوچه‌باغ در خمینی شهر به پایان برد که در مدت دو سال عکاسی شده بودند. او تأکید کرد: عکاسی بدون صبوری فایده ندارد.

مرحله دوم کارگاه آموزش عکاسی با نور استاد غلامحسین عرب، با نمایش عکس‌هایی از شاهین شهر ادامه یافت که همگی با استفاده از تأثیر نور عکاسی شده بودند و او تأکید کرد: این عکس‌ها با این هدف انتخاب شده‌اند که عکاس بداند نور چه تأثیر مهمی در عکاسی دارد و از چه نوع عدسی و چه لنزی باید برای عکاسی استفاده کرد.

استاد عرب در ادامه این مرحله، کادری از حمام رهنان را ارائه کرد و توضیح داد: این حمام بزرگ‌ترین سربینه خاورمیانه را دارد که متأسفانه از سوی شهرداری تغییرات بسیار نامناسبی در آن ایجاد شد.

او سپس کادری از آرامگاه باباقاسم را نشان داد که بازهم با اهمیت نور و نمایش سایه و روشن ارائه می‌شد. استاد توضیح داد که از درب چوبی این آرامگاه عکس‌های بسیاری گرفته است و بعدها این درب چوبی در آتش سوخت.

این هنرمند با اشاره به علاقه خود به عکس عمودی و ایستا، در ادامه، کادری متعلق به دهه شصت از یک مادی در اطراف آتشگاه را نشان داد و گفت: اصفهان به مادی‌هایش شهره کرد اما متأسفانه بازهم شهرداری تغییرات بسیار نامناسبی در آن محدوده ایجاد کرد.

این عکاس پیشکسوت با نمایش تصویری در باغ پرندگان و در هنگام غروب خورشید توضیح داد: چون مرتب از آبشار آب می‌ریزد هیچ‌گاه نمی‌توان رنگ سلامتی از آن در عکاسی داشت مگر در غروب. اما در این عکس، سرعت پایین و البته هنگام غروب است و به همین دلیل رنگ آب در حالت سلامت عکاسی شده است.

او با اشاره به اینکه بدون اغراق یکی از زیبارتین شبستان‌های ایران و جهان در مسجد جامع است، بیان کرد: نور در شبستان این بنا خارق‌العاده است و متأسفانه بعدها از سوی میراث فرهنگی در این بنا قفسه قرار داده و آن را به انبار تبدیل کردند!

عرب با اشاره به اینکه مجموعه عکس‌هایی نیز با نام شب‌های ایران دارد، کادری از کوچه‌ای در پشت میدان نقش جهان را نشان داد که امروز این کوچه در پروژه گذر آقانجفی تغییرات بسیاری داشته است.

او به لزوم استفادۀ محیط ازسوی عکاس تأکید کرد و سپس دو تصویر پرتره را ارائه کرد که یکی از آن‌ها در سال ۵۹ عکاسی شده و دیگری پرتره‌ای از نادرقلی نادری رارانی، مجموعه‌دار پیشکسوت بود که در هردوی این عکس‌ها به نور تأکید شده بود.

استاد عرب سپس تأکید کرد: خصوصیت عکس معماری این است که شما بنایی را به شکلی نشان دهی که وقتی کسی آن را ندیده‌ با دیدنِ عکسی شما فکر کند که دیده‌ و با آن احساس قرابت کند.

اما مرحله سوم کارگاه نور در عکاسی استاد غلامحسین عرب، پیشکسوت هنر عکاسی استان اصفهان و ایران به ۱۰ کادر اختصاص داشت و این هنرمند تأکید کرد: ۱۰ عکس پایانی را با چشم دل ببنید.

اولین عکس نمایش داده شده، تصویر سیاه و سفیدی از سی‌وسه پل بود. دومین عکس، بخشی از تخت فولاد بود که استاد عرب دراین‌باره گفت: این عکس قبل از بازسازی تخت فولاد است. من از نیمه سال ۶۵ تا حدود سال ۷۰ هرجمعه برای عکاسی به تخت فولاد می‌رفتم. تمام فضای این عکس در حال حاضر تغییرکرده اما من یک مجموعه ۲۰۰ اسلایدی از تخت فولاد حتی با خط‌های آن دارم، ضمن اینکه تصاویری از تخت فولاد نیز با دوربین لوبیتل۲ عکاسی کرده‌ام که مربوط به قبل از انقلاب است.

سومین عکس استاد به بخشی از مسجد جامع عباسی اختصاص داشت که به صورت سیاه و سفید و در طلوع آفتاب عکاسی‌شده است. عکس چهارم تصویری از یک مرد در کنار زاینده‌رود بود که به صورت اسلاید ۳۵ عکاسی شده بود.

استاد عرب با بیان اینکه علاقه‌ای به عکاسی روایتی ندارد، عکس پنجم را نشان داد که تصویری از ابیانه بود. این عکس به گفتۀ استاد موفق به دریافت نشان نقره‌ای در یکی از جشنواره‌های معتبر جهانی شده بود.

عکس ششم قره کلیسای آذربایجان بود که در هنگام غروب و با نگاتیو رنگی فوجی عکاسی‌شده بود. عکس هفتم راه‌پله عالی قاپو بود که استاد گفت: این عکس از ساده‌ترین اما پرطرفدارترین عکس‌های من است که از دل ظلمت شروع شده و به پنجرۀ روشنایی می‌رود.

او ادامه داد: در مورد عکس معماری، دیگر آن دوران گذشت که ما جلوی یک بنای تاریخی بایستیم و عکسی در ساعت ۱۱ یا ۱۲ صبح بگیریم؛ این عکاسی توسط عکاسان ایرانی و خارجی بسیاری انجام‌شده و در کتاب‌های ایران‌شناسی نیز منتشر شده‌است، اما ما امروز به عکس‌های کاملاً متفاوتی نیاز داریم. باید جرئت کنیم و نترسیم. هیچ اتفاقی برای کسی نمی‌افتد، کادرهای متفاوت ببندید.

اما عکس هشتم به خانه مشیرالدوله اختصاص داشت و استاد عرب تأکید کرد: عکاس می‌تواند با درنظرگرفتن زاویه‌ای خاص، گذر زمان را کوتاه کند.

عکس نهم به مدرسه چهارباغ در فصل پاییز و تأثیری نور پاییزیِ آن اختصاص داشت و عکس پایانی بخش سوم و پایانی کارگاه آموزشی عکاسی با نور با حضور استاد غلامحسین عرب، از مجموعۀ او بر مبنای ادبیات انتخاب شده بود. استاد گفت: ای مهربان! من از نهایت شب حرف می‌زنم و از نهایت شب حرف می‌زنم. اگر به خانه من آمدی برای من چراغ بیاور و یک دریچه، که از ان به ازدحام کوچه خوشبخت بنگرم.

گفتنی است، در این نشست ضمن تجلیل از استاد غلامحسین عرب، عکاس پیشکسوت اصفهان و ایران، این هنرمند به پرسش‌های حاضران در این کارگاه آموزشی پاسخ داد.